ورود به بازار برای هر کسب‌وکاری با چشم‌اندازی گسترده همراه است که تنها راه دستیابی به آن و ماندگاری در تجارت، به‌واسطه انتخاب و پیروی از یک استراتژی قدرتمند اتفاق می‌افتد. بر همین اساس برخی کسب‌وکارها در تلاشی که برای پیشرفت صورت می‌دهند، از میان استراتژی‌هایی که پیش رو دارند، از راهبرد راه‌اندازی «شرکت هلدینگ» بهره می‌برند تا با بهینه‌سازی ساختار کسب‌وکار خود در نهایت از دارایی‌های شرکت محافظت کنند و درست شبیه به امپراطوری در سایه، شرکت‌های تابعه و تحت سرپرستی خود را کنترل می‌کند..
هلدینگ چیست؟
شرکت هلدینگ به‌عنوان یک سازمان تجاری دارای چند شرکت تابعه و سهام کنترلی در آن شرکت‌ها است و عملکرد آن با مدیریت مجموعه‌ای از شرکت‌های تابعه تعریف می‌شود. هر کدام از این شرکت‌های تابعه در اصل یک واحد تجاری جداگانه محسوب می‌شوند و در عین حال که بخشی از ساختار فراگیر شرکت هلدینگ هستند، با مالکیت و اشخاص حقوقی متمایز فعالیت می‌کنند و عملیات روزمره و مسئولیت‌های تجاری‌شان را پیش می‌برند. در چنین ساختاری شرکت هلدینگ مرکز کنترل و حکمرانی محسوب می‌شود و به محافظت از دارایی‌های تمام شرکت‌های زیرمجموعه خود کمک می‌کند.
ارتباط بین شرکت هلدینگ و شرکت های زیرمجموعه
هر شرکت زیرمجموعه در یک هلدینگ به‌عنوان یک شرکت مجزا راه‌اندازی می‌شود و هر کدام باید اساس‌نامه، آیین‌نامه، قراردادهای عملیاتی، حساب‌های بانکی و سوابق مالی و… مربوط به خود را داشته باشند. همان‌طور که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، هرچند شرکت هلدینگ مدیر شرکت‌های تجاری تابعه و مالک دارایی آن‌ها محسوب می‌شود، اما هر کدام از این نهادها به‌صورت مستقل عمل می‌کنند و شرکت هلدینگ هیچ مداخله‌ای در فعالیت‌های معمول آن‌ها ندارد، همچنین فعالیت یک شرکت تابعه بر دیگر شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ تأثیری ندارد.
در این‌جا می‌توان به برخی تفاوت‌های هلدینگ و شرکت تابعه هم اشاره کرد که شامل چنین مواردی می‌شود:
- مدیریت، عملیات و مالکیت: شرکت هلدینگ بر شرکت زیرمجموعه خود کنترل دارد، اختیارات نظارتی را اعمال می‌کند و در تصمیمات کلیدی شرکت‌ها مداخله می‌کند، در حالی‌که شرکت زیرمجموعه با اینکه متعلق به یک شرکت بزرگ‌تر است، به‌صورت مستقل تحت ساختار مدیریتی خود عمل می‌کند.
- مسئولیت: مسئولیت شرکت هلدینگ در برابر مسئولیت شرکت تابعه محدود است و فقط سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام داده مشمول مسئولیت می‌شود. اما شرکت تابعه مسئولیت نامحدود دارد.
- گزارش مالی: هلدینگ به دلیل وضعیت سهامداری و سرمایه‌گذاری ملزم به تهیه و ارائه گزارش‌های مالی مربوط به تمام شرکت‌های زیرمجموعه خود است، اما شرکت تابعه فقط گزارش‌های مربوط به خود را ارائه می‌دهد.
- الگوی سهامداری: شرکت هلدینگ از سهامداران شرکت تابعه است و این سهام به قدری قابل توجه است که هلدینگ بر تصمیمات شرکت زیرمجموعه نقش دارد، اما برعکس این الگو امکان‌پذیر نیست.
- برند و هویت: شرکت‌های زیرمجموعه معمولاً تحت نام‌های تجاری متفاوت فعالیت می‌کنند، اما معمولاً نام هولدینگ به اندازه نام شرکت‌های تابعه شاخص نیست.
- مدیریت ریسک: هولدینگ با تقسیم سرمایه‌گذاری بین شرکت‌های مختلف زیرمجموعه خود ریسک کلی را کاهش می‌دهد، این در حالی است که عملکرد شرکت تابعه تحت تأثیر عوامل خارجی متفاوتی قرار دارد.
معادل فارسی کلمه هلدینگ
گاهی برای معادل شرکت هلدینگ از اصطلاح «شرکت مادر» هم استفاده می‌شود.
تفاوت هلدینگ با گروه شرکت ها
در مقایسه بین هلدینگ با گروه شرکت‌ها می‌توان چنین گفت که شرکت‌های هلدینگ که شرکت‌هایی تجاری هستند کالایی تولید و خدماتی عرضه نمی‌کنند بلکه به‌طور کلی مالک دارایی‌ها و سهام شرکت‌ها با مسئولیت محدود هستند و همچنین سعی در حفظ سهام و افزایش ارزش آن‌ها دارند.
هدف هلدینگ مدیریت سبد سرمایه است. با وجود آنکه شرکت هلدینگ می‌تواند مدیران شرکت‌های خود را استخدام یا اخراج نماید، اما در نهایت مدیران مسئول فعالیت‌های خود هستند.
در مقابل شرکت هلدینگ، اصطلاح Corporate Group Companies یا همان «گروه شرکت‌ها» قرار دارد که مجموعه‌ای متشکل از یک شرکت مادر و شرکت‌های زیرمجموعه متعدد است. این شرکت‌ها به شکل کامل یا بخش اعظم آن‌ها اغلب در مالکیت شرکت مادر هستند که البته با توجه به استراتزی شرکت مادر می‌توانند به‌صورت مستقل، نیمه مستقل یا غیرمستقل فعالیت داشته باشند.گروه شرکت‌ها از طریق یک واحد کنترل مشترک به‌عنوان واحدی اقتصادی عمل می‌کنند. این شرکت‌ها برای افزایش بازدهی، کاهش هزینه سرمایه و کاهش بهای تمام‌شده و توسعه کسب‌وکار معمولا شرکت‌های زیرمجموعه متعددی ثبت می‌کنند. فعالیت این شرکت‌های زیرمجموعه می‌تواند متفاوت یا مشابه باشد. شرکت وطن‌زرین که جزو گروه شرکت‌ها محسوب می‌شود از آن دسته شرکت‌هایی است که در صنایع مختلف: تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات، صنایع بهداشتی، آبزیان، پلاستیک و خدمات فعالیت دارد.
چگونه یک شرکت هلدینگ بسازیم؟
در صورت بررسی و تصمیم‌گیری در مورد استفاده از ساختار شرکت هلدینگ و بهره بردن از مزایای استراتژیک آن، تعیین چند مورد مهم ضروری است. راه‌اندازی یک شرکت هلدینگ که یک سرمایه تجاری عظیم محسوب می‌شود و باید مواردی کلیدی همچون انتخاب ساختار مناسب، الزامات ثبت و انطباق و همچنین برنامه‌ریزی‌های لازم برای شرکت‌های زیرمجموعه، به‌عنوان مراحل کلیدی راه‌اندازی به‌صورت دقیق بررسی و مشخص شوند.
انتخاب ساختار مناسب
اولیت تصمیم حیاتی انتخاب ساختاری‌ست که تمام جنبه‌های کسب‌وکار را در بر می‌گیرد، جنبه‌هایی همچون: مدیریت شرکت‌ها، امور مالیاتی، مسئولیت‌های قانونی، برنامه‌ریزی استراتژیک شرکت‌های تابعه، همچنین مواردی موقعیت جغرافیایی دارایی‌های پایه، وضعیت قانونی و تخصیص سهام در هلدینگ نیز باید در نظر گرفته شود.
در این مرحله می‌توان هریک از مدل‌های مختلف ساختار را انتخاب کرد که هر کدام شامل مزایا و معایب مختص به خود می‌شوند، اما در هر صورت می‌توان با توجه به نوع کسب‌وکار، سازگارترین ساختار را انتخاب کرد که امکان تسهیل برنامه‌ریزی مالیاتی را فراهم می‌کند و به‌طور بالقوه بدهی‌های مالیاتی را کاهش می‌دهد، چراکه اصلی‌ترین کارکرد شرکت هلدینگ محافظت از سرمایه است.
ثبت نام و الزامات انطباق
در هر کشوری بر اساس قوانین آن کشور و مقررات محلی، قوانینی برای تأسیس شرکت‌ها و الزامات مالیاتی خاصی در نظر گرفته شده است. این قوانین می‌تواند شامل انتصاب نماینده، ثبت نام برای اهداف مالیاتی، تشکیل شرکت‌های تجاری لازم و… باشد.
برنامه‌ریزی برای شرکت های زیرمجموعه
تعیین استراتژی شرکت‌های تابعه از الزامات اصلی در تأسیس هلدینگ است که مجموعه‌ای اقدامات شامل تعریف حوزه‌های فعالیت، تعیین اهداف، توسعه استراتژی، پیش‌بینی هزینه‌ها و بازگشت سرمایه، همسویی با مأموریت و اهداف شرکت و… را شامل می‌شود. آنچه که در تعیین استراتژی اتفاق می‌افتد، ایجاد امکان تخصیص منابع بهبودیافته، افزایش مدیریت ریسک و افزایش کارایی عملیاتی در شرکت‌های تابعه است.
انواع هلدینگ
هلدینگ‌ها ساختارها و انواع مختلفی دارند که اساس دسته‌بندی آن‌ها طبق نوع فعالیت و عملیات تجاری‌شان صورت می‌گیرد، یکی از دسته‌بندی‌هایی که برای انواع هلدینگ می‌توان انجام داد به این صورت است:
- هلدینگ محض یا خالص: هدف از تأسیس چنین شرکت‌هایی از ابتدای فعالیت سهامداری در شرکت‌های زیرمجموعه است و به‌عنوان وسیله‌ای برای مالکیت سایر شرکت‌ها وجود دارد، بدون اینکه هیچ فعالیت تجاری دیگری صورت گیرد.
- هلدینگ مختلط: این شرکت‌ها ضمن آنکه مالک سایر شرکت‌ها هستند، عملیات تجاری مختص به خود را دارند و با عنوان «هلدینگ فعال» هم شناخته می‌شوند. در این‌جا لازم است این نکته هم ذکر شود که از اصطلاح هلدینگ مختلط برای هلدینگ‌هایی که به فعالیت‌های مختلفی می‌پردازند یا شرکت‌های تابعه آن‌ها به تولید و عرضه محصولات مشابهی می‌پردازند هم اطلاق می‌شود.
- هلدینگ فوری: این هلدینگ‌ها مالکیت شرکت‌های تابعه را دارا هستند، در حالی‌که خود به نهاد دیگری تعلق دارند و توسط آن نهاد کنترل می‌شود. در واقع این دسته از هلدینگ‌ها متعلق به هلدینگ دیگری هستند.
- هلدینگ واسط: موقعیت هلدینگ واسط مشابه هلدینگ فوری است، اما در نوع مسئولیت، مدیریت مالی و دیگر فعالیت‌ها در این دو نوع هلدینگ تفاوت‌هایی وجود دارد.
هولدینگ صنعتی چیست؟
هلدینگ‌هایی که رویکردی صنعتی دارند و شرکت‌های زیرمجموعه آن‌ها در زمینه صنایع مختلف فعال هستند، این فعالیت می‌تواند تولیدی، سرمایه‌گذاری و… باشد.
آیا هر کسب و کار چندمنظوره هلدینگ است؟
هر کسب‌وکار چندمنظوره‌ای هلدینگ نیست. با نگاهی به ساختار هلدینگ‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که فقط شرکت‌های متشکل از کسب‌وکارهای زیرمجموعه‌ای که مستقل عمل می‌کنند هلدینگ نامیده می‌شوند. تنها نقش شرکت هلدینگ در عملکرد شرکت‌های تابعه شامل سهامداری و مدیریت می‌شود و دخل و تصرفی در عملیات روزمره آن‌ها ندارد. در حالی‌که که شرکت‌های چندمنظوره به شرکت‌های فعال در زمینه‌های مختلف همچون واردات و صادرات، تولید و عرضه کالا، بازرگانی و… گفته می‌شود.
مزایای هلدینگ چیست؟
هلدینگ‌ها می‌توانند چندین مزیت متفاوت و قابل توجه را ارائه دهند:
- محافظت از دارایی‌ها:
قرار دادن دارایی‌ها در شرکت‌های فرعی و واحدهای جداگانه وسیله‌ای برای محافظت از اموال در برابر بدهی‌هاست، چراکه بدهی هر شرکت زیرمجموعه فقط متعلق به همان شرکت است و هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند طلب خود را از دارایی‌های شرکت‌های فرعی یا هلدینگ وصول کند.
- کنترل دارایی‌ها با هزینه کمتر:
شرکت هلدینگ برای کنترل شرکت‌های زیرمجموعه نیازی به مالکیت تمام سهام ندارد، به همین جهت هلدینگ می‌تواند کنترل شرکت‌ها و دارایی آن‌ها را با هزینه کمتری نسبت به زمانی که تمام سهام را داراست انجام دهد.
- تأمین مالی:
شرکت هلدینگ با قدرت مالی بالا می‌تواند وام‌هایی با نرخ بهره پایین‌تری نسبت به شرکت‌های زیرمجموعه‌اش دریافت و از آن برای تأمین مالی شرکت‌های تابعه استفاده کند.
- عدم نیاز به مدیریت روزانه:
هلدینگ‌ا به دلیل ساختارشان می‌توانند در صنایع غیرمرتبط فعال باشند، بدون نیاز به اینکه مدیران و مالکان هلدینگ در زمینه فعالیت شرکت‌های زیرمجموعه‌شان متخصص باشند، چراکه هر شرکت تابعه مدیریت مختص به خود را برای اجرای عملیات روزانه دارد.
برترین هلدینگ های جهانی
در رتبه‌بندی برترین هلدینگ‌های جهان باید از این هلدینگ‌ها نام برد که از نظر اقتصادی قدرتمند هستند و در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کنند:
- Berkshire Hathaway Inc یک هلدینگ چندملیتی آمریکایی است که در زمینه‌هایی همچون بیمه، مبادلات سهام، سرمایه‌گذاری، انرژی و… فعالیت دارد.
- BlackRock Inc به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت مدیریت دارایی جهان فعالیت‌هایی مرتبط با مدیریت سرمایه‌گذاری، مدیریت ثروت و مدیریت دارایی انجام می‌دهد.
- The Vanguard Group شرکت سرمایه‌گذاری آمریکایی فعال در زمینه مدیریت سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و… است.
- State Street Corporation بر ارائه خدمات مدیریت سرمایه‌گذاری تمرکز دارد.
- Bank of America Corp بزرگ‌ترین شرکت هلدینگ بانکی در ایالات متحده آمریکا است.
- Google دارای مجموعه‌ای گسترده در زمینه فناوری و خدمات مرتبط با اینترنت و… است.
- Mitsubishi UFJ Financial Group یک هلدینگ ژاپنی است و انواع خدمات مالی و بانکداری ژاپنی ارائه می‌دهد.
- The Walt Disney Company مالک چندین برند مشهور در زمینه‌های مختلف سرگرمی و رسانه است.
- Royal Dutch Shell شرکتی بریتانیایی-هلندی و از عظیم‌ترین شرکت‌های فعال در زمینه صنعت نفت و گاز است.
هلدینگ های ایرانی
از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های ایرانی می‌توان به این شرکت‌ها اشاره کرد:
- هلدینگ خلیج فارس در زمینه امور پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی
- هلدینگ رایزکو در زمینه خودرو و قطعات مرتبط
- هلدینگ پارس آریان در حوزه مالی و سرمایه‌گذاری
- هلدینگ گسترش نفت و گاز پارسیان در حیطه سرمایه‌گذاری در صنایع پالایش و پتروشیمی
- هلدینگ میدکو در زمینه توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه
- هلدینگ تاپیکو در حوزه سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تأمین
هلدینگ‌ها در اقتصاد جهانی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند، به این دلیل که با در اختیار داشتن منابع مالی قابل توجه به‌عنوان تأمین‌کننده مالی پروژه‌های بزرگ، تأسیس شرکت‌های جدید، ایجاد مشاغل تازه و… شناخته می‌شوند و از طرف دیگر در نقش منبع ثبات در اقتصاد عمل کنند، چراکه با می‌توانند با تنوع بخشیدن به سرمایه‌گذاری‌های‌شان از خود در برابر نوسانات اقتصادی محافظت کنند.
منابع:
https://agicap.com/en/glossary/holding-definition-company/
https://legalvision.com.au/holding-company-vs-operating-company/
https://www.startupfino.com/blogs/difference-between-a-holding-company-and-subsidiary-company/
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/management/holding-company/
https://sleek.com/au/resources/holding-company-guide/
https://dadpouyan.vip/what-is-holding/
